Wraz z nadejściem nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej oraz intensyfikacją działań związanych z transformacją energetyczną, klastry energii stają się coraz bardziej strategicznymi podmiotami wspieranymi przez krajowe i unijne instrumenty finansowe. Po 2025 roku, struktury te mogą liczyć nie tylko na kontynuację dotychczasowych form wsparcia, ale również na nowe, ukierunkowane działania, które promują zieloną energię, lokalną niezależność energetyczną i innowacje w sektorze OZE. Jednym z kluczowych programów, który wpisuje się w ten trend, jest działanie FEPK.02.03 „Odnawialne źródła energii – dotacja”, przewidziane na czwarty kwartał 2025 roku.

Nowe otwarcie dla klastrów: OZE, magazyny i zielony wodór

Działanie FEPK.02.03, realizowane w ramach Funduszy Europejskich dla Polski Cyfrowej (FEPK), ma na celu wspieranie inwestycji w odnawialne źródła energii zgodnie z unijną dyrektywą 2018/2001, promującą zrównoważony rozwój oraz efektywne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych. Nabór wniosków zaplanowano na okres od października do grudnia 2025 roku, a łączna alokacja środków wynosi imponujące 158 mln złotych (86,3 mln euro).

Program skierowany jest przede wszystkim do jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków, porozumień i stowarzyszeń, a także do jednostek organizacyjnych JST posiadających osobowość prawną. Co istotne, inicjatywy realizowane w ramach klastrów energii oraz spółdzielni energetycznych będą preferowane w procesie oceny projektów – co otwiera szerokie możliwości dla struktur lokalnej współpracy energetycznej.

Dotacja do 85% – co konkretnie można sfinansować?

Dofinansowanie w ramach działania FEPK.02.03 obejmuje szereg typów inwestycji, jednak największe szanse na sukces mają projekty dotyczące budowy instalacji PV (z zastosowaniem dwustronnych paneli fotowoltaicznych), systemów magazynowania energii oraz instalacji hybrydowych, np. łączących OZE z produkcją zielonego wodoru. Co więcej, magazyny energii – kluczowy element w stabilizacji dostaw z niestabilnych źródeł, takich jak słońce czy wiatr – mogą być objęte dofinansowaniem aż do 20% kosztów kwalifikowalnych projektu, pod warunkiem integracji z instalacją OZE.

Wysokość dofinansowania może wynieść maksymalnie 85% kosztów kwalifikowalnych, przy czym minimalna wartość projektu to 250 tys. zł, a maksymalna – 2 mln zł. Ważnym ograniczeniem jest także limit mocy instalacji – w przypadku fotowoltaiki to maksymalnie 0,5 MWe/MWth, a dla geotermii 2 MWth. Magazyny energii nie mogą przekroczyć 1 MWe i powinny być dostosowane do skali jednostek wytwórczych w danym projekcie.

Klastry jako beneficjenci priorytetowi

Z punktu widzenia klastrów energii oraz samorządów aktywnie uczestniczących w lokalnych inicjatywach OZE, działanie FEPK.02.03 może stanowić przełomowy impuls do rozwoju. Projekty realizowane w ramach struktur klastrowych będą punktowane wyżej, zwłaszcza jeśli spełnią dodatkowe kryteria: efektywność kosztowa (czyli relacja efektów ekologicznych do nakładów), innowacyjność (np. panele perowskitowe), integracja z magazynami energii oraz oddziaływanie społeczne (np. walka z ubóstwem energetycznym).

Ponadto, preferencje obejmują źródła OZE częściowo sterowalne – a więc takie, które zapewniają choćby częściową przewidywalność w dostawach energii, np. instalacje fotowoltaiczne wspomagane przez lokalne magazyny energii. Dodatkowe punkty można zdobyć również za projekty w zakresie produkcji, magazynowania i dystrybucji zielonego wodoru, co staje się coraz ważniejszym elementem europejskiej polityki energetycznej.

Alternatywy i przyszłość: nowe modele finansowania

Choć dotacje unijne nadal będą stanowiły trzon wsparcia dla klastrów, warto zwrócić uwagę na rosnące znaczenie finansowania mieszanego (blended finance), w którym dotacje łączone są z instrumentami zwrotnymi (np. preferencyjne pożyczki, gwarancje bankowe). Coraz częściej pojawiają się również programy partnerstw publiczno-prywatnych (PPP), a także możliwości pozyskiwania środków z funduszy klimatycznych czy sektora bankowości zielonej (np. EBI Green Loans).

W perspektywie do 2030 roku można spodziewać się dalszego wzrostu roli klastrów jako pośredników i integratorów lokalnych inwestycji w energetykę rozproszoną. Ich zdolność do mobilizowania różnych grup interesariuszy – od samorządów, przez przedsiębiorców, po mieszkańców – czyni je idealnymi beneficjentami kompleksowych, strategicznych działań w sektorze OZE.

Działanie FEPK.02.03 to doskonała okazja, by klastry energii umocniły swoją pozycję jako liderzy transformacji energetycznej na poziomie lokalnym. Z dotacją do 85%, szerokim wachlarzem wspieranych inwestycji oraz preferencyjnym traktowaniem struktur klastrowych, program ten może stać się fundamentem dla rozwoju nowoczesnej, zdecentralizowanej energetyki w Polsce. Warto już teraz rozpocząć przygotowania do naboru, który ruszy w październiku 2025 roku.